MEHMET AYTAÇ
Kaynak: TEMA
“Çok ödül aldım, ama en büyük ödülüm iki tanedir. Bunlardan biri, 2500 metre yükseklikte bir dağda, bir çocuğun beni gösterip, arkadaşlarına, ‘koşun koşun Toprak Dede gelmiş’ demesidir. Diğeri ise bir kula nasip olmuş en büyük ödüldür, daha büyük ödül olacağına inanmıyorum; bu ödül de, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmamdır. Her ödülün kişiye verdiği bir sorumluluk vardır. Ben bu sorumluluk altında yaşıyorum, zaten beni çağıran da budur” diyen TEMA Vakfı Kurucu Onursal Başkanı ‘Toprak Dede’ Hayrettin Karaca, 1922 yılında Balıkesir'in Bandırma ilçesinde doğdu. Babası Hocazade Halil Efendi, annesi Zehra Hanım'dır. Liseyi bitirdikten sonra ailesinin triko-örme işinin başına geçip, onu ülkenin en başarılı sanayi kuruluşlarından biri haline getirdi. Karaca firması Türkiye'de ihracata öncülük etmiş bir firmadır. Hayrettin Karaca'nın doğa sevgisi gençlik yıllarında başladı. Ellili yaşlarında, Türkiye'nin ilk özel arboretumunu(*) kurdu. Yurt içi ve yurt dışında gezdiği her yerden tohumlar topladı, botanik bahçelerini gezdi, bağlantılar kurdu. Bugün Yalova'daki Karaca Arboretum, dünyanın her yerindeki botanikçiler tarafından bilinmektedir. 14 bin türü barındıran arboretum aynı zamanda ülkenin tehlikedeki türleri için bir gen koruma merkezidir.
Hayrettin Karaca yurt içindeki gezilerinde Türkiye'nin anıtsal ağaçlarının fotoğraflarını çekti, onların korunması yönünde çalışmalar başlattı ve yetkilileri habitat ve biyolojik çeşitliliğin karşı karşıya bulunduğu tehlikelere karşı uyardı. Bu geziler sırasında Türkiye'de insan etkisinden kaynaklanan hızlı bir çölleşme tehdidinin de farkına vardı. Bitki türlerinin yok olduğunu gördü, harap olmuş meralara, kuruyan şelalelere, yangınlar yüzünden veya tarla açmak üzere köylüler tarafından kesilmiş ormanlara rastladı. Gözlemlediği felaket karşısında sessiz kalamayacağını hisseden Hayrettin Karaca, 70 yaşında yeni bir meslek edindi ve Türkiye'deki çevre çalışmalarının liderliğini üstlendi. Sanayici arkadaşı A. Nihat Gökyiğit'le birlikte 1992 yılında TEMA Vakfı'nı (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı) kurdu.
İster bir köy kahvesinde 5-6 kişi, isterse akademisyenler ve hükümet görevlilerinden oluşan bir bilimsel konferans olsun; dinleyici kitlesi ve sayısı ne olursa olsun Hayrettin Karaca, konuşmaktan ve çevre bilincinin oluşması için çalışmaktan vazgeçmedi.
Hayrettin Karaca, ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından verilen birçok ödüle sahiptir. Çalışmalarından ötürü kendisine çeşitli üniversitelerden fahri doktora unvanı verilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülü, “Alternatif Nobel” olarak da bilinen Doğru Yaşam Ödülü ve Birleşmiş Milletler Orman Kahramanı ödülü Hayrettin Karaca’nın ödüllerinden birkaçıdır.
Doğanın korunması için örnek bir mücadele sergileyen, Anadolu’yu köy köy gezerek Türkiye’nin doğasına ve erozyon tehlikesine dikkat çeken Hayrettin Karaca, 20 Ocak 2020’de, 97 yaşında hayatını kaybetti ayrıldı. Bu topraklar onu sonsuza dek hatırlayacaktır…
KIRMIZI SÜVTERİN HİKAYESİNİ BİLİR MİSİNİZ?
Toprak Dede, üzerinden çıkartmadığı kırmızı süveteri ile hafızalarımızda yer etti. Bu süveteri 30 yıl boyunca giymesinin sebeplerinden biri oğlunun anısıydı ancak büyük bir nedeni daha vardı. Artan ipliklerle üretilen bu kırmızı süveter aynı zamanda Toprak Dede'nin karşı olduğu tüketim çılgınlığına karşı vermiş olduğu sessiz bir mesajdı.
"Param var ama hakkım yok", "İhtiyacımdan fazla tüketmeyeceğim" diyerek tükettiğimiz her şeyin doğaya bir maliyeti olduğunun ve ihtiyacımızdan fazlasını tüketmeye hakkımızın olmadığının
altını çiziyordu.
SEVGİLİLER GÜNÜ’NDE FİDAN BAĞIŞLAYABİLİRSİNİZ
Yaklaşan 14 Şubat Sevgililer Günü’nde sevdiğiniz kişiye www.tema.org internet adresi üzerinden 3 adet fidan bağışında bulunabilir ve e-sertifikanızı alarak doğanın korunmasına yardımcı olabilirsiniz. Sitede ayrıca birçok farklı içerikte bağış sertifikaları bulunuyor.
(*) Arboretum: Çok çeşitli ağaç ve ağaççıkların bulunduğu, bu amaçla özel olarak hazırlanmış botanik bahçesi.
