20 KASIM DÜNYA KOAH GÜNÜ
20 KASIM DÜNYA KOAH GÜNÜNDE HASTALARIMIZLA YAPACAĞIMIZ KÜÇÜK PAYLAŞIMLAR İLE ONLARI BİRAZ BİLGİLENDİRİP BİRAZ DA MERAKLANDIRIP, BÖYLECE SİGARAYA VE DİĞER RİSK FAKTÖRLERİNE BAKIŞ AÇILARINI DEĞİŞTİRMEYİ VE TÜTÜN KONTROLÜ İLE İLGİLİ MÜCADELEMİZE ORTAK EDİP, ONLARI , BU ÖNLENEBİLİR HASTALIKTAN KORUMAYI AMAÇLIYORUZ.
KOAH NEDİR?
KOAH-Kronik (Müzmin) Obstüktif ( Tıkayıcı) Akciğer Hastalığı- ilerleyici ve tam olarak geri dönüşümlü olmayan, buna karşılık, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır. KOAH havayollarını daraltır, solunumu güçleştirir. Genellikle kronik bronşit ve amfizem zemininde gelişen KOAH’ta hastalar, öksürük ve balgamdan kısa mesafeli yürüyüşde bile oluşan nefes darlığına kadar değişen yakınmalara sahiptirler.
ÖNEMLİ NOKTALAR
• KOAH için bilinen en önemli risk faktörü tütün kullanımıdır.
• Herediter alfa-1 antitripsin eksikliği bilinen en önemli genetik risk faktörüdür.
• Ev içi hava kirliliği (özellikle kömür, odun , tezeğin yakıt olarak kullanımı) az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde özellikle kadınlarda KOAH için önemli bir risk faktörüdür.
• Çeşitli gaz ve tozlara çevresel veya mesleki maruziyet de KOAH gelişimi için önemli risk faktörlerindendir.
KOAH gelişiminde rol oynadığı düşünülen risk faktörleri 6 ana başlık altında toplanabilir:
1. Genetik faktörler
2. Sigara
3. Çevresel ve mesleki maruziyet
4. İç ve dış ortam hava kirliliği
5. Akciğer gelişimine etkili faktörler
6. Hava yolu hiperreaktivitesi ve astım.
Sigara: Sigara bilinen en önemli KOAH nedenidir. Genel anlamda sigara içenlerde KOAH gelişme riski %20 civarında olup, yaşla birlikte bu oranda belirgin artış görülür.
KOAH gelişiminde; sigaraya başlama yaşı, sigara içme süresi ve günlük içilen sigara sayısı gibi faktörler önemlidir . Değişik sigara çeşitleri (nikotini düşük olan sigaralar, ince sigaralar vb.) ve tütün kullanma şeklinin (nargile, pipo vb.) hiçbirisinin KOAH gelişme riskini azaltmadığı bilinmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda kadın cinsiyetin sigara dumanına erkeklerden daha duyarlı olduğu bildirilmiştir.
KOAH gelişiminin önlenmesindeki en önemli hedef, sigara içme oranlarının düşürülmesidir. Ülkemizde tütün kontrol yasasından sonra genel tütün kullanımında görülen %2’lik azalma bu açıdan memnuniyet vericidir . Pasif olarak sigara dumanına maruziyetin de KOAH gelişme riskini, hiç sigara dumanına maruz kalmamış kişilere oranla belirgin olarak arttırdığı bilinmektedir. Haftada 40 saatten fazla ve 5 yıldan uzun süreli sigara dumanı maruziyetinin
KOAH gelişme riskini %50 oranında arttırdığı saptanmış olduğundan, bireyler aktif olarak sigara içmeseler dahi yoğun sigara dumanı maruziyetinden kaçınmaları önemlidir.
Çevresel ve Mesleki Maruziyet: Her türlü iş ortamında (fabrikalar, açık veya kapalı üretim tesisleri, çiftlikler gibi) akciğerlere zarar verebilecek çeşitli gaz ve tozlara inhalasyon yolu ile uzun süre maruz kalınması sonucu KOAH gelişebilir. Her işyeri maruziyetinin KOAH’la
sonuçlanmıyor olması, saptanabilen veya saptanamayan eşlik eden diğer risk faktörlerinin varlığı ve/veya bu kişilerde KOAH gelişmesi yönünde yatkınlığa yol açan genetik bozuklukların olabileceği ihtimallerini akla getirmektedir.
İç ve Dış Ortam Hava Kirliliği: İç ortam havasının kirli olması diğer önemli bir KOAH nedeni olup iş ortamı maruziyetinin aksine özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin sorunudur. İç ortam hava kirliliğinin en önemli nedeni olan biomas maruziyetinin tanımı “ısınma veya yemek pişirmek maksadı ile her türlü organik artığın iyi şekilde izole edilmeden yakılması ve o sırada ortaya çıkan zararlı gaz ve partiküllere soluma yolu ile maruz kalınması” olarak yapılmaktadır. Biomas yakıtları içine genel anlamda odun, odun kömürü, çalı, çırpı ve tezek gibi ürünler girmekle birlikte, bölgelere ve ülkelere göre biomas yakıt türleri çeşitlilik gösterebilir. Dünya genelinde yaklaşık 3 milyar insanın ısınma ve yemek pişirme amacı ile değişen oranlarda biomas ürünlerini kullandığı tahmin edilmektedir. Biomas maruziyetinin özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde, sigara içmeyen kadınlarda ortaya çıkan KOAH’dan büyük oranda sorumlu olduğu çalışmalarla gösterilmiştir. Ülkemizin bazı kırsal kesimlerinde özellikle kadınlar arasında yoğun biomas maruziyetinin halen devam ettiğini gösteren yeni çalışmalar mevcuttur . Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerdeki toplam KOAH olgularının yaklaşık %20’sinden biomas maruziyetinin sorumlu olduğu gösterilmiş olup, ülkemizde yapılan çalışmaların verileri de benzer niteliktedir.
Dış ortam hava kirliliği potansiyel KOAH nedenlerinden birisi olarak birçok çalışmaya konu edilmekle birlikte, tek başına KOAH’a neden olduğu yönünde yeterli veri elde edilememiştir. Bununla birlikte dış ortam hava kirliliğinin KOAH dahil solunum ve kalp hastalıklarını alevlendirdiği ve kötü seyretmesine yol açtığı bilinmektedir.
KOAH ASTIMDAN NASIL AYRILIR?
KOAH ve astım, her ikisi de aynı kişide var olabilen, benzer yakınmalara sahip kronik obstrüktif havayolu hastalıklarıdır. Her ikisinde de akciğerlerde yangısal-iltihabi reaksiyon vardır, ancak altta yatan iltihabi reaksiyonun özellikleri her iki hastalıkta oldukça farklıdır ve sonuçta tedaviye yanıtları da çok farklıdır.
Astımdaki hava akımı obstrüksiyonu kendiliğinden veya tedavi ile genellikle tam olarak düzelebilirken, KOAH’da hava akımı kısıtlanması tam olarak geri dönüşümlü değildir ve zararlı ajanlara maruziyet devam ettiği takdirde genellikle ilerleyicidir.
ASTIM KOAH’A DÖNÜŞÜR MÜ? ASTIM VE KOAH ARASINDA BİR BAĞLANTI VAR MIDIR?
Kuşkusuz ki astım ve KOAH arasında bir örtüşme vardır. Uzun süreli astımın hava yollarında yapısal değişikliklere neden olarak geri dönüşümsüz havayolu tıkanmasına yol açtığına dair kanıtlar vardır. KOAH’a yol açan zararlı ajanlara maruz kalan astımlılarda astım benzeri ve KOAH benzeri iltihabi reaksiyonun birleşimi bulunmaktadır.
YUKARIDA SUNDUĞUMUZ BİLGİLERİN TAMAMI BİLİMSEL KAYNAKLARDAN ELDE EDİLMİŞTİR VE DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN –VİDEO GÖRÜNTÜLERİ DE DAHİL OLMAK ÜZERE-www.toraks.org.tr’den (“Rahat Nefes Almak İstiyorum”isimli görsel programdan) ULAŞILABİLİR.
Kaynak:
Türk Toraks Derneği
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Tanı ve Tedavi Uzlaşı Raporunda yer alan 30 adet makale ve kitaptan derlenmiştir.
Uzm.Dr. Tülay Sönmez
Keşan Devlet Hastanesi Yönetimi Göğüs Hastalıkları ve Tüberküloz Uzmanı
