İnsan vücudunun normal şartlardaki ısısı 36,8 ± 0.5 C'dir. Vücut tüm fonksiyonlarını bu ısı değerleri arasında yerine getirdiği için "ateş" diye adlandırılan vücut ısısının yükselmesi vücudun normal dengelerinde bir bozulma olduğunu gösterir. Normal vücut ısısı 24 saat içinde de değişim gösterir. Gece yarısı ve sabah düşük akşam 17-20 saatleri arasında yaklaşık 0,5 ila 1 derece yüksek olabilir Ateş ölçümü vücutta oluşan ısının dışarıdan sayısal olarak değerlendirilmesine dayanır ve ölçüm yerine göre değişir. Ateş vücut sıcaklığının ölçüldüğü yere göre ortalamadan 1 derece daha yüksek olmasıdır. Normal vücut ısısı 36-37,3 derece aralığındadır. Ateş gün içinde değişiklik gösterir. Ölçüm yerine göre:
Rektal (popodan): 38 C ± 0,3
Ağızdan 37,7 C ±0,3
Koltuk altı :37,5 C ± 0,4 olarak ölçülebilir.
Ateş, kendi başına bir hastalık değil, hastalık belirtilerinden bir tanesidir. Bir enfeksiyon, ödem, doku hasarı veya aşı gibi nedenlerle vücut ısısını düzenleyen merkezdeki dengenin bozulması sonucu ateş oluşur. Dolayısıyla ateşin temelinde yatan etkenin ne olduğunun mutlaka bir doktor tarafından tespit edilmesi gerekir. Ateş kendi başına bir hastalık değil sadece bir belirtidir.
Ateş sadece hastalık yapıcı bir mikroorganizmanın vücuda girmesiyle yükselmez. Yapılan aşılar sonucu, 5 aylık-2,5 yaş arasındaki bebeklerin diş çıkarmaları dönemlerinde, vücutta oluşan bir doku hasarı sonucunda da ateş yükselebilir. Çocukluk çağında ateşin en sık sebebi viral enfeksiyona bağlı soğuk algınlığıdır.
Aileleri en çok korkutan olaylardan biri de ateşe bağlı olarak oluşabilen havalelerdir. Ama çok iyi bilinmelidir ki her ateş yükselmesi havaleye neden olmaz. Bazen çok yüksek ateşte havale görülmezken, bazı çocuklarda düşük ateşte bile havaleye rastlanabilir. Havale nöbetleri genellikle 6 ay ile 5 yaş arasında görülür. Eskiden havale geçiren çocuklarda mutlaka bir beyin hasarı kalacağı düşünülürken, artık bunun doğru olmadığı bilinmektedir. Önemli olan havalenin kendisinden çok havaleye neden olan hastalıktır. Havale çoğunlukla kalıtsal bir nedene bağlıdır % 3-4 oranında görülür.
Kontrol altına alınamayan uzun süreli yüksek ateşlerde ve havale belirtilerinin görülmeye başlandığı anda hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurup çocukların doktor kontrolüne alınması gerekir.
Hipertermi, çevresel faktörler nedeniyle içinde bulunulan ortam ısısının artmasıyla vücut ısısının yükselmesidir. Hipertermi, yüksek ateşle karıştırılmamalıdır. Hipertermi nedeniyle kişiler terler ve soğuk bir şeyler içmek isterler. Ateşi yükselen kişiler üşüdüğünü hissederken, hipertermik kişi ise vücudunun ısındığını hisseder.
Hipotermi ise vücut sıcaklığının 35 C altına düşmesidir ve hayatı tehdit eden bir olaydır. Özellikle küçük çocuklarda, yaşlılarda ve bazı hastalarda vücut ısı dengesinin hassas olması nedeniyle hipotermi, yani ateşin normalin altına düşmesi, ciddi durumlara neden olur. Ateş düşmesinin belirtisi titreme, derinin soğuk ve soluk olması, bitkinlik, konuşma güçlüğüdür. Dağcılık sporu ile uğraşanların çok sık karşı karşıya kaldıkları ve halk arasında donma olarak bilinen ateş düşmelerine sebep genel olarak aşırı soğuğa maruz kalmak olabildiği bazı ilaçların (nonsteroid-antienflamatuarlar gibi) yan etkisi olarak da görülebilmektedir.
Hipotermi olan kişilerde tüm giysilerin çıkarılıp, kişinin normal sıcaklıktaki bir odaya alınması bir battaniye yardımı ile yavaş yavaş ısıtılması, çok sıcak olmayan içeceklerin verilmesi gerekir. Sık aralıklarla örneğin yarım saatte bir ateş ölçümü yapılarak doktora ulaşana kadar ısıtıcı önlemlere devam edilmelidir. Özellikle kullanılan bir ilaçtan dolayı hipotermi yaşandığı şüphesi varsa zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
ATEŞ ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDE ÖLÇÜLEBİLİR
Koltuk altından
Rektal bölgeden (makattan ölçüm)
Timpan bölgeden (kulaktan ölçüm)
Oral bölgeden (ağız içinden ölçüm)
Ölçümde hangi yöntemin uygulanacağı çocuğun yaşına göre belirlenebilir. Bebeklerde rektal ölçümler, daha büyük çocuklarda ise koltuk altından ateşin ölçülmesi daha doğru olmaktadır. Genellikle koltukaltına oranla rektal yoldan alınan ölçümler 0,5-1 0C daha yüksek bulunur. Koltuk altı ölçümü yapılırken terleme varsa önce kurulanmalı sonra cıvalı kısım koltuk altına gelecek şekilde termometre yerleştirilmelidir. Tercihen çocuk kucakta tutulmalı ve termometre 5 dakika süreyle kapalı koltuk altında tutulmalıdır. Civalı termometreler en güvenilir ölçümlerin yapıldığı termometreler olmakla beraber kırılmaları durumunda oluşabilecek yaralanmalara, civalı yerlerinin dökülmesi nedeniyle zehirlenmeler oluşmasına karşı dikkatli olunmalıdır.
Ağız içinden ölçüm yapılırken ölçümden 5-10 dakika önce soğuk ve sıcak yiyecek ve içeceklerin alınmamasına dikkat edilmeli, termometre ağız içerisinde 2-3 dakika bekletildikten sonra okuma yapılmalıdır.
Hızlı ölçüm yöntemlerinden biri de kulaktan ölçen termometrelerle kulaktan yapılan ölçümlerdir. Termometre kulak içine dikkatlice yerleştirilip ölçüm yapılabilir. Kulağın kirle tıkalı olmaması ve kulak zarının görülebilmesi sağlıklı ölçüm için gereklidir.
Alından ölçen bantlar alından ya da yüzden kızıl ötesi ölçümler doğru sonuç vermediği için gereksiz paniğe neden olmaktadır. Bu pahalı cihazların ateş ölçümünde kullanılması önerilmemektedir.
ATEŞ ZARARLI MI YARARLI MI ?
Ateş enfeksiyonla savaş mekanizmalarından biridir. Vücut sıcaklığındaki artışın yararlı etkileri:
-Koruyucu hücre sayısı artar.
- Koruyucu hücrelerde mikrop öldürücü madde üretimi artar.
- Savunma hücreleri üretimi artar.
- Savunma hücrelerinin virüs ve bakteri öldürme aktivitesi artar.
Özetle vücut ateşi kendisini korumak amacıyla yükseltir.
ATEŞİN ZARARLI ETKİLERİ
- Hafif susuzluk
- Huzursuzluk,
- Sinirlilik ,hırçınlık iştahsızlık
- Basit havale geçirme (% 3 )
ATEŞLİ ÇOCUKLARDAKİ ACİL DURUMLAR
Ateşli çocukta aşağıdaki belirtilerden bir veya bir kaç tanesi varsa zaman kaybetmeden bir doktora gidilmesi gerekiyor.
Özellikle 2 aydan küçük çocuklarda görülen ateşte,
40 derecenin üstündeki ateşte,
Uyku eğilimi varsa,
Cildinde mor döküntüler oluşuyorsa,
Zor nefes alıyorsa,
Yutkunma güçlüğü varsa,
Geçmişinde havale geçirdiyse,
Boyunda katılık varsa,
Devamlı kusma, ishal varsa.
ATEŞ NASIL DÜŞÜRÜLÜR?
İlk yapılması gereken çocuğa şurup vermek değil odayı serinletip çocuğu soymak ve ılık duş aldırmaktır.
Çocuk ateşlendiğinde alınacak temel bazı önlemler şöyle sıralanabilir:
Giysilerini çıkartmak.
Ilık suyla banyo yaptırmak veya ıslak bezlerle vücut ateşini düşürüp sık sık ölçümlerle ateşin seyrini izlemek.
Yüksek ateşte normalinden daha fazla sıvı ihtiyacı olduğu için bol sıvı almasını sağlamak.
Ateşi oluşturan sebebin ne olduğunun tespit ve tedavisi için doktora başvurmak.
ATEŞ NASIL DÜŞÜRÜLMEZ
Üşüyebilir diyerek giysileri çıkarılmazsa
Aşırı dozda ateş düşürücü kullanmakla
Vücuduna sirkeli ya da kolonyalı bez uygulayarak
Üşümesi, titremesi var diye daha sıkı örterek
Elleri ve ayakları buz gibi oldu diye örtersek (ateşte bu normal bir durumdur)
Ateş düşmez, daha da yükselir.
