Dr. Fatma Çalik Orhun - Tarihçi Yazıya özel bir teşekkür ile başlamak istiyorum. Yerel tarih araştırmacılarının en büyük problemi kaynak sıkıntısıdır. Bu yazıyı hazırlarken kapısını çaldığım, eski halkevi başkanı Behlül Çomer’in torunu Behlül Çomer’e nezaketi, yardımseverliği ve aile arşivini büyük bir cömertlikle paylaştığı için hassaten teşekkürlerimi sunarım. BEHLÜL ÇOMER Halkevi’nde toplanan sınıfsız, imtiyazsız, kaynaşmış kitleler ulus devletin inşa sürecinde Türkiye Cumhuriyeti’ne önemli katkılar sunmuş, Atatürk döneminde gerçekleştirilen inkılâpların sadece yazılı genelgeler olarak kalmasının önüne geçmiş ve Halkevleri aracılığıyla merkezden çevreye yenilik hareketleri telkin edilmiştir. Bu doğrultuda Keşan Halkevi, sorumlu olduğu bölgenin terbiyesi ve tenviri noktasında adeta öncü bir kültür kurumu olarak hareket etmiş, taşranın muhafazakâr kabuğunun kırılmasında yapılan birçok inkılâbın destekçisi olmuştur. KEŞAN HALKEVİNİN AÇILMASI 21 Şubat 1937 tarihinde büyük bir törenle açılışı yapılan Keşan Halkevi’nin açılışına, Trakya Umumi Müfettişliği Genel Müffettişi General Kazım Dirik de katılmıştır. Halkevi binası daha önce Türk Ocağı binası olup, CHP parti binasıyla aynı merkezde ve çarşıya yakın bir konumda olduğu bilinmekte ama tam yeri tespit edilememektedir. Açılış merasimi için gündüz 8, gece 8 olmak üzere toplamda 16 etkinlik düzenlenmiştir. Öncelikle saat 15.00’te Dâhiliye Vekili ve CHP Genel Sekreteri Şükrü Kaya’nın Ankara’da söylediği nutuk radyo ile dinletildikten sonra İstiklal Marşı söylenmiş ve Muallim Nuri, halkevlerinin nasıl bir fayda sağladığına dair açılış konuşması yapmıştır. Son olarak söz alan Kazım Dirik de Halkevlerinin hizmet ve önemini anlatan bir konuşma ile tören devam etmiştir. Ardından Halkevi binasında Cumhuriyet yemini ve kulüp marşı söylenmiştir. Ardından da Halkevi açılış nutku, Halkevi açılış şiiri ve Türklük şiiri okunmuştur. Dumlupınar, Akın şiirleri ile devam eden törende son olarak diğer halkevlerinden gelen kutlama telgraf yazıları okunmuştur. Açılışa özel gece merasiminde ise ince saz dinletisi tertiplenmiş, göçmen gençlerin oyunlarını sergilemiş ve şarkılar söylemiştir. Daha sonra da monolog, piyes, Kazasker ve Babür Şahın seccadesi oyunları tertip edilmiştir. Keşan halkı, Keşan Halkevi’nin açılış töreni dolayısıyla Mustafa Kemal Atatürk’e tazim ve şükran telgrafı çekmişler ve kıymetli bir cevap almışlardır. Aynı gece de spor birliği gençleri tarafından bir müsamere düzenlenmiştir. Açılan Keşan Halkevi’ne bağlı olarak Enez Halkodası, Mecidiye Halkodası, Yerlisu Halkodası, Beğendik Halkodası, Paşayiğit Halkodası, Yenimuhacir Halkodası tesis edilmiştir. Halkevlerinin bulundukları mahal içindeki en önemli destekçileri mülki idareciler olmuştur. Özellikle valiler ve kaymakamlar, Halkevlerinin bütün sorunlarıyla gayet ilgilenmişler, Halkevlerinin yaşaması ve gelişmesi için büyük gayret sarf etmişler, kapatılmasına kadar bu önemli kültür kurumunun yaşamasına çalışmışlardır. Bu bağlamda Halkevinin açıldığı 21 Şubat 1937 tarihinde merkez, bucak ve köylerle birlikte nüfusa sahip Keşan’da kaymakam olarak İskender Hamdi Orhon, Belediye başkanı olarak da bulunuyordu. Halkevinin açıldığındaki ilk başkanı sicil dosyalarına göre Hasan Yenice olmuştur. Halkevinin yazışmalarından Keşan Halkevi başkanlarının da; Kadir Maltepe (1938) Muhlis Savaşal (1940), Behlül Çomer (1942), Halil Güven (1943), Mithat Gücüyeter (1945), Arif Yayalar (1949) ve Ahmet Pehlivanoğlu (1950) olduğu görülmektedir. HASAN YENİCE KEŞAN HALKEVİ’NİN FAALİYETLERİ 21 Şubat 1937 tarihinde açılışı yapılan Keşan Halkevi çok sayıda faaliyet gerçekleştirilerek kapatıldığı 1951 yılına kadar kol başkanlarının bilgi ve becerileri çerçevesinde spor, sosyal yardım, tiyatro, eğitici kurslar, geziler, turneler, film gösterileri, balolar ile bir kültür evi niteliği kazanmıştı. Ulaşabildiğimiz belgelerde görüldüğüne göre Halkevinde tüm ulusal bayram ve kutlamalarda törenler yapılmaktadır. Keşan Halkevi Temsil Kolu, zaman zaman tiyatro temsilleri vermekteydi. Halkevleri ana tüzüğünde temsil şubelerine iki önemli görev yüklenmişti. Birincisi kadın ve erkek üyelerden oluşan bir tiyatro grubu kurmak; diğeri de CHP Genel İdare kurulunun belirlediği ya da izin verdiği oyunları sahnelemekti. Keşan Halkevi de bu çerçevede temsil (tiyatro) grubu oluşturmuş ve çeşitli vesilelerle oyunlar sahnelemişti. Keşan Halkevi Temsil Şubesi’nin de tarihsel içerikli temsil oyunlarını sahneleyeme ağırlık verdiği görülmektedir. 1937 tarihli belgede 19 Mayıs kutlamaları için Reşad Nuri’nin “İstiklal” piyesini sahnelemek istenmiş ve genel merkezden piyesi metni talep edilmiştir.1940 yılında muhtarlar ve köy kâtipleri kursu sonrası Keşan Halkevi Temsil Şubesi tarafından “Kanun Adamı” isimli oyun sahnelenmiştir. Edirne basınına yansıyan haberde de “İsimsiz Facia” oyunun Keşan Halkevi’nde sergilenen bir piyes olduğu görülmektedir. Halkevlerinin önemli faaliyetlerinden birisi de konferanslardı. Keşan Halkevi’nde de zaman zaman konferanslar verildi ve bu konferanslar halk tarafından ilgiyle karşılandı. 1940 yılına gelindiğinde İkinci Dünya Savaşı’nın getirmiş olduğu atmosferle Halkevlerinin çalışmaları da savaşa yönelik işlerin de yapıldığı görülmektedir. 11.6.1940 tarihli raporda yer alan bilgilere göre 4 gezici başöğretmen ile paraşüt ve paraşütçü birliklerinin yapacakları olası bir taarruz ve bunlara karşı alınacak tedbirler ile ilgili Keşan ve kazalarında konferanslar verilmiştir. Aynı raporda daha önce de tayyareler ve zehirli gazlarla ilgili konferansların düzenlendiğini de anlaşılmaktadır. Yine raporlarda radyolardan yapılma ihtimali olan propaganda yayınlarından da ve bu yayınların sakıncalarından bahsedilmektedir. 1941 yılında Edirne basınına yansıyan “Keşan Halkevi İyi Çalışıyor” başlıklı haberde dönemin Keşan Kaymakamı Fahri Ülküselin vermiş olduğu konferansla başlatılan haftalık konferans etkinlikleri duyurulmuştur. Keşan Halkevi her hafta seçtikleri bir konu üzerinden düzenli olarak konferans verme etkinliği başlatmıştır. Keşan Halkevi Dil ve Edebiyat Kolu’nun da kurulduğu ve çeşitli yarışmalar düzenlendiği görülmektedir. 1949 tarihli Vatandaş Gazetesi’nin 13 Ağustos sayısında şiir, hikâye ve piyes alanlarında Dil ve Edebiyat kolunun düzenlemiş olduğu yarışmaya dair haber bunu doğrulamaktadır. Keşan Halkevi bünyesinde çeşitli yarışmalar da düzenlenmiştir. 1940 yılında yapılan fotoğraf sergisinde yarışmasında birinciliği Keşan Kaymakamı Sabri Barkan, ikinciliği Öğretmen Şevket Kaptanoğlu ve üçüncülüğü de Keşan Büyükcamii mahallesinden Hasan Ergünaydın kazanarak dereceye girmişlerdir. Halkevleri Çalışma Talimatnamesi’nin 89. Maddesinde “Kütüphaneler, halk bilgisinin ilerlemesinde başlıca amildir. Bu sebeple her Halkevinde bir okuma odası ve kütüphanenin bulunması, Halkevlerinin ilk kurulma şartlarından sayılır” denilmektedir. Dolayısıyla Halkevi kütüphaneleri halkın en çok ilgi gösterdiği mekânlardandı. Keşan Halkevi Kütüphanesi de gerek kitap gerekse okuyucu sayısı bakımından oldukça zengindi. Ayrıca Keşan Halkevi’ne bağlı olarak bucaklarda okuma odaları açılmıştır. Keşan Halkevi’nin açıldığı yıl 1937-1938 döneminde Keşan Halkevi Kütüphanesine 86 adet kitap gelmiş ve açıldığı yıl içerisinde 4239 kitap okunmuştur.