MEHMET AYTAÇ
40 Akademisyenin, 33 Makalesi ile destek verdiği kitabın editörlüğünü Keşanlı akademisyenler; Tarihçi Dr. Fatma Çalik Orhun ve Öğretim Görevlisi Burak İşçimen’in yaptılar.
Tarihçi Dr. Fatma Çalik Orhun, “Tarihe duyarlılıkla yaklaşmalı, tarihimize ve kentimize sahip çıkmalıyız” dedi.
Keşanlı Akademisyen Tarihçi Dr. Fatma Çalik Orhun, Medya Keşan’a verdiği röportajda, Keşan’ın kurtuluşunun 100. Yılına özel olarak hazırladıkları son kitabı, “KEŞAN ARAŞTIRMALARI” ve “Keşan Tarihi”ne ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Orhun, akademik çalışmalarının yanında, Keşan Kent Müzesi ve Keşan Sempozyumu’na dair sorularımızı samimi bir şekilde yanıtladı.
Medya Keşan: “Kendinizi Tanıtır mısınız?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Öncelikle röportajınız için teşekkür ederim. Bildiğiniz gibi Keşanlıyım. Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimimi tarih alanında tamamladım. Türkiye Cumhuriyeti anabilim dalında doktor derecemi aldım. Şuan İstanbul Arel Üniversitesi’nde Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi bölümünde ders veriyorum. Çeşitli alanlarda yazmış olduğum birçok makale, kitap bölümü ve akademik çalışmalar mevcut ayrıca iki telif iki de editöryel kitap çalışmam var. Keşanlı olmam hasebiyle, ilçemiz tarihi ile ilgili çalışmalarda yapmaktayım. Bildiğiniz üzere; ‘Salnameler ve Arşiv Vesikaları Işığında; Keşan Tarihi’ kitabımın ardından; ben ve Akademisyen yine Keşanlı olan arkadaşım Burak İşçimen editörlüğünde Keşan Araştırmaları’nı hazırladık.”
“AMAÇ: 100 YILLIK SÜRECE DİKKAT ÇEKMEK”
Medya Keşan: “Son çalışmanız; Keşan’ın Kurtuluşu’nun 100. Yılına özel, doğru mu?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Evet. 2021 ve 2022 yılları Türkiye’de; Türk İstiklal Harbi’nin 100. Yılı olarak kutlanmakta. Dünya tarihinde aynı zamanda, emperyalizmin karşısında ki çok özgün bir mücadeledir. Bu anlamda, çorbada bizimde tuzumuz olsun misali; Başta değerli hocalarımız olmak üzre, Keşan’a özel bir çalışma yapma ihtiyacı duyduk. Keşan’ın Kurtuluşu’nun 100. yılına özel her biri alanında uzman akademisyenler ile birlikte yeni çalışmayı ortaya koyduk. Böylelikle hem Keşan’ı farklı yönleriyle ele alarak, Keşan’ın tanınması ve tanıtılmasını amaçladık.”
“OTUZDAN FAZLA AKADEMİSYEN YER ALDI”
Medya Keşan: “KEŞAN ARAŞTIRMALARI” bu anlamda akademik bir değer olarak, sizin Keşan’a dair 2. çalışmanız mı oluyor?”
Fatma Çalik Orhun: “Doğrudur. Keşan Araştırmaları- Keşan’ın Kurtuluşunun 100. Yılına Armağan- başlıklı bu çalışmamız Türk İstiklal Harbinin, şanlı mücadelenin aziz hatırası için hazırlandı. Diğer yandan ilk kitabımı hazırlarken Keşan’la ilgili hiçbir akademik çalışmanın yapılmadığını gördüm. (Dolaylı yoldan birkaç makale hazırlanmıştı sadece) Keşan kadim zamanlardan bugüne bir yerleşim yeri, Edirne’nin merkezden sonra en büyük ilçesi, her anlamda çok zengin bir yer. Eğitim oranı çok yüksek. Keşan’la ilgili çalışmanın olmaması çok şaşırtıcı aslında. Yanı başımızda Uzunköprü’nün 5-6 akademik çalışması mevcut. Bu çalışmada biraz bu eksiği kapamak, biraz bu alandaki çalışmalara heyecan katmak için hazırlandı. Keşan’a ve Keşan tarihine dair bütüncül bir çalışma hazırlamak istedik. Ve yine bir başvuru kaynağı meydana getirerek bu alanda yapılacak çalışmaları kolaylaştırmak adına ortaya çıktı.
Editörlüğünü üstlendiğimiz, -Keşan Araştırmaları- çalışması salt tarihlerden oluşmuyor. Elbette ki bir şehri sadece tarihçilerin araştırması mümkün değildir. Bu çalışmalar; şehirleriyle meydanlarıyla, somut ve soyut kültürel mirasıyla, ekonomik ve siyasi faaliyetleriyle, coğrafyası ve insanıyla bir bütünlük arz etmektedir. Bu yüzdendir ki, şehri anlamak için insanla uğraşan tüm bilimlerin çalışmalarına ihtiyaç duyulur. Bu düşünceden hareketle, şehir araştırması olarak isimlendirebileceğimiz bu çalışmada; tarihinin yanı sıra coğrafya, mimari, sanat tarihi, sosyoloji gibi başlıklar altında Keşan’ı her yönüyle inceleyerek geçmişini ortaya koymayı amaçladık. Şüphesiz, bugününe ve yarınına ışık tutacağını da ümit ediyoruz. Çalışmada otuzdan fazla akademisyen yer aldı ve her biri kendi uzmanlık alanları doğrultusunda Keşan’ı anlatmaya çalıştılar.”
“KEŞAN’A DAİR BİRÇOK DEĞER ORTAYA KONULDU!”
Medya Keşan: “Yeni kitabın genel içeriğinden bahsedecek olursak, başka neler var?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Kitap beş ana bölümden oluşuyor. İlk bölümde tarih, ikinci bölümde coğrafya, üçüncü bölümde mimari ve son bölümde Keşan ile ilgili sosyoloji, kültürel gibi konularda çalışmalar mevcut. Mesela, Keşan’da yeni faaliyete geçen ve tarihi bir değer olan Keşan Sanat Evi’nin mimari açıdan incelenmesi yapıldı. Yada Keşan’ın Osmanlı dönemine ait en eski tarihi içeren bir anlamda Keşan’ın kuruluşunu anlatan çalışmamız mevcut. Yine Keşan’ın tanıtımında önemli bir festival olan Bocuk ile ilgili iki çalışmamız mevcut. Bu vesileyle katkı sunan tüm akademisyenlere tekrar teşekkür ederim. Kent çalışmalarına kurumların desteği çok kıymetli. Bu çalışmayı destekleyerek benle birlikte editörlük görevini üstlenen kendisi de Keşanlı olan Burak İşçimen’e ve kitabın basımını üstlenen Trakya Üniversitesi’ne ayrıca teşekkür ederim. Ayrıca Burak İşçimen’de bu çalışmada Keşan’ın coğrafi işaretleriyle iligli bir çalışma kaleme aldı, Keşan’ın coğrafi işaretleme konusunu kaleme aldı. Coğrafi işaretlerle ilgili ufuk açıcı tavsiyelere yer verdi.”
“KEŞAN İLE İLGİLİ BÜTÜNCÜL BİR ÇALIŞMANIN OLMAMASI”
Medya Keşan: “Keşan ile ilgili hazırladığınız ilk kitap olan Salnameler ve Arşiv Vesikaları Işığında Keşan Tarihi hakkında neler söylersiniz?
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Keşan Tarihi kitabım, Keşan’ın uzun ve kadim geçmişinden sadece bir kesit. Adından da anlaşılacağı üzere: (Salnameler ve arşiv vesikaları ışığında) hazırlanmış bir eser. Keşan’la ilgili anlatılar çok, fakat ortada somut hiçbir veri yok. Halbuki Keşan tarihi çok ilginç enstantaneleri de bünyesinde barındırıyor. İlçemizin, hem eski hem yeni tarihi çok renkli. Keşan’la ilgili bütüncül bir çalışmanın olmaması, beni bu alana yöneltti. Hem bir tarihçi hem bir Keşanlı olarak gayem; Keşan’ın tarihine ve tanıtılmasına bir katkı sağlamaktı sadece. Bu noktada başarılı bir çalışma olduğuna inanıyorum.”
“KEŞAN TARİHİNE BİR MEDHAL OLDU”
Medya Keşan: “Peki bu fikir nereden doğdu? Aklınızda nasıl oluştu?
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Keşan kitabı fikri aslında lisansüstü eğitimin sırasında oluştu. Tabii doktora sürecinde böyle bir çalışmaya zaman bulamadım. Doktora bittikten sonra toparladığım belgeleri yazım sürecine geçtim, çalışmada Osmanlıca kaynaklar vardı bunların çevrilmesi tabloların oluşturulması epey zaman aldı. Kitapta salnamelerden oluşan tüm tablolara yer vermedim ama yüz sayfadan fazla salnamelerin verileri tablolar halinde hazır. Bunlar bile doğrudan basımı gerçekleştirilerek müstakil bir çalışma olabilir aslında.
Kitap, Salnameleri üzerine inşa edildi. Salnameler idari ve mülki yapılanma hakkında istatiksel bilgiler içeren yayınlar olarak karşımıza çıkmaktadır ve Osmanlı son dönemi ve erken Cumhuriyet dönemi çalışmalarını kapsayıcı nitelikte kent tarihi, halk kültürü, coğrafya, eğitim, tarım, ekonomi ve sağlık çalışmaları için önemli kaynak eserlerdir. Kitapta ayrıca Salnamelerden önce Cumhuriyet dönemine kadar genel bir Keşan tarihi hazırlandı. Keşan tarihi bilinmezlerle dolu olduğunu gördüm. Balkan Savaşlarında Keşan ve çevresinde yaşanan acının boyutu tahmin edilemez. Karasatıdaki katliamın belgelerini buldum. Ne yazık ki Keşan’ın tarihinin bir yüzü bu şekilde. Öte yandan Birinci Dünya Savaşı’nda Gelibolu Savaşları sırasında Keşan oldukça önemli bir nokta. İaşe ve ikmal noktasında önemli bir lojistik merkezi. Bunlarla ilgili çok güzel fotoğraflar da bulduk. Cephe gerisi olarak inşa edilen hastane Cumhuriyet döneminde de çevredeki tek hastane olarak hizmet vermiş. Şimdide Keşan’a müze olmak için hazırlanıyor. Müze’nin tarihine de küçük bir katkı sunmuş olduk.
Keşan’ın tarihinde göç önemli bir başlık. Keşan’ın demografisinin göç ile yoğrulduğunu, şekil aldığını söylememiz mümkün. Kitapta yine bununla ilgili de bir başlık bulunmaktadır. Eksikleri bulunsa da alanında ilk olan bu çalışmayla Keşan tarihini aralarken de arkadan gelecek araştırmacılara sağlıklı bir zemin yaratmayı düşünüyoruz. Bu anlamda kitap aslında biraz Keşan tarihine bir medhal oldu diyebilirim.”
Medya Keşan: “Eski devlet hastanesi, Keşan Belediyesi tarafından Kent Müzesi’ne çevrildi. Restorasyon çalışmaları devam ediyor. Ne düşünüyorsunuz müze ile ilgili olarak?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Öncelikle Keşan’da müze için çok geç kalındı. Keşan Saros’un hem en büyük yerleşim yeri hem de tam bir kavşak noktası. Kent tanıtımı için önemli unsurlardan biridir müzeler. Öte yandan müzeler kentlerin markalaşması ve tanıtılma faaliyetleri hem de yöre sakinlerinde bir şehirlilik bilinci oluşturup aidiyet duygusunu güçlendirme açısından da önemli adımlardan biridir. Örneğin, Edirne Kent Müzesi Edirne’nin ilk müzesi olmamasına rağmen Edirne’ye yeni bir soluk getirdi. Kurmuş oldukları -Sanal Müze- de çok güzel. Yine kent belleği altında gelen tüm resim ve belgeleri dijital ortama aktarmışlar. Mesela Edirne hakkında çalışma yapacaklar için büyük bir kolaylık. Tabii yalnızca tarihçileri düşünmemek lazım, mimari çalışmalar, antropoloji, gastronomi vs. ve her çalışma kente yeni bir katkı sunmak için bir merdiven oluşur. Keşan’daki müze de 100. Yıl etkinliklerinde görkemli bir açılış gerçekleştirir ve Keşan’a yeni bir soluk getirir diye umut ediyorum. Çok güzel bağışlar alıyorlar. 2 yıldır aktif olarak çalışıyorlar konu üzerine. Zannediyorum ki, gelen bağışların büyük bir kısmı dijitale aktarılmıştır. Ayrıca daha önce duyurdukları güzel bir projeleri daha vardı. Müze olarak, 100. yılında Keşan tarihini kapsamlı bir şekilde ele alan bir kitap çalışmaları içindeler. Başkan beyle yapmış oldukları bir programda da bunu duyurmuşlardı. Müzeyi ve çalışmaları bir tarihçi olarak heyecanla bekliyorum ve destekliyorum. Ben de müzenin bağışçılarından biriyim. Çalışmalarımda elde ettiğim verileri müzeye bağışlıyorum. Bu envanter bize tarih dışında da Keşan’la ilgili çalışmalar getirecektir. Böylelikle Keşan’ın tanıtımı da bir anlamda hızlanacaktır.”
“VATANDAŞ TEŞVİK EDİLEREK KATILIMI SAĞLANMALI”
Medya Keşan: “Geçtiğimiz günlerde, Keşan Sempozyumu’nun düzenleneceği duyuruldu. Keşan Kaymakamlığı, Keşan Belediyesi, Trakya Üniversitesi, Keşan TSO ve Keşan Ticaret Borsası işbirliği ile gerçekleştirilecek etkinlik için neler söylersiniz?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Az önce de bahsettiğim gibi 2021 ve 2021 yılları Türkiye’nin her yerinde Türk İstiklal Harbi’nin 100. Yıl kutlamalarıyla geçiyor. Keşan’da böyle bir programın düzenlenmesi de çok güzel ve anlamlı. Keşan Ticaret Borsa ve TSO’nun da destek vermesi ve en önemlisi de Trakya Üniversitesi’nin ev sahipliği yapması kıymetli. Bu tür bir çalışmayı Üniversite olmadan düzenlemek çok zor olurdu. Burada önemli olan; sempozyum ile Keşan halkının birleştirilmesi ve bütünleştirilmesi. Halkın her yönüyle kalımının sağlanmasıdır. Gaziantep ilimiz geçtiğimiz ay bu anlamda çok güzel bir etkinlik meydana getirdi. Keşan’daki sempozyumda da bu başarılırsa, mükemmel olur. Keşan halkının bu konuya dikkatinin çekilmesi, tarihine ve kentine sahip çıkması ana amaç olmalıdır. Vatandaş teşvik edilir ve yoğun katılım sağlanır ise organizasyon layıkıyla hedefine ulaşmış olacaktır.”
Medya Keşan: “Keşan tarihi genelde son 100 yıla sıkışmış durumda. Sizce Keşan’ın ve çevrenin daha geniş bir tarihi zaman aralığı yok mudur?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Kesinlikle, Keşan’ın tarihi çok daha eski ve ilginç bilgilerle dolu ve araştırılmayı bekliyor. Tarihte kentler insanların yerleşik hayata geçişiyle başlamış ve medeni hayatın bir tezahürü olarak ortaya çıkmış, insanların ihtiyaçlarına göre değiştirilmiş, geliştirilmiştir. Kentler iki tiptir. Bazıları asırlar boyunca farklı kavimlere ev sahipliği yapmış, bazıları da doğal oluşum içinde ihtiyaçlara cevap arama gayesiyle yörenin sakinleri tarafından kurulmuştur. Mercek altına aldığımız Keşan şehri insanlığın var olduğundan bu yana yerleşim yeri olarak kullanıldığından kadim tarihe dayanan geçmişi bulunmaktadır. Aslında son çalışma bu eksikliği de kısmen de olsa kapatıyor, çalışmada Keşan’da Osmanlı İdaresinin İlk İzleri başlıklı makalede, icmal defteri adını verdiğimiz vergi ve gelirlere ait tutulan defterler kullanılmıştır. Daha sonra yine Mühimme Defterlerine göre hazırlanan, 16. Yüzyılın son çeyreğinde Keşan ile ilgili bilgiler yer almakta. Ayrıca 18. Yüzyılına aitte çalışmalar bulunmakta. Ve bu çalışmaların hepsinde Osmanlı dönemine ait ana kaynaklar kullanılarak hazırlanmıştır. Ümit ediyoruz ki bu hazırladığımız iki Keşan kitabı bundan sonraki çalışmalar için yeni çalışmalara kapı aralayacaktır. Keşan daha fazla tanınacak ve Keşanlılar geçmişlerini daha iyi bileceklerdir.”
“YENİ ÇALIŞMALAR KAPIDA”
Medya Keşan: “Keşan’la ilgili başka çalışmalarınız ya da projeleriniz var mı?”
Dr. Fatma Çalik Orhun: “Elbette, Keşan tarihini araştırmaya devam ediyorum, özellikle Osmanlı arşivlerinde çok fazla veri var, zamanla bunlarla da ilgili olarak yeni çalışmalar yapmayı planlıyorum. Şubat ayında uluslararası bir konferansta Keşan’a ait olan tasfiye talepnameleriyle ilgili bir bildiri sunacağım. Daha sonra ilgili metin; bildiri kitabında da yayınlanacak. Ve sizle hazırladığımız 100. Yıla özel her ay yayınlanacak bir yazı dizimizde olacak. Keşan ve çevresinde yer alan kiliselerle ilgili güzel veriler var arşivimde. Bunlarla ilgili de yakın gelecekte bir çalışma hazırlamayı planlıyorum. Şimdilik Keşan için projelerim bunlar. Keşan’la ilgili araştırmalarım sırasında çevre kentlerin tarihleriyle ilgili de bilgilere ulaşıyorum. Örneğin İpsala, Enez, Gelibolu, Malkara v.b. gibi… İleride bunlarla ilgili de çalışmalarım olacaktır. Kısacası bölge tarihimizle de yakından ilgileniyorum.”
“TARİHE DUYARLILIKLA YAKLAŞMALI, KENTİMİZE SAHİP ÇIKMALIYIZ”
Medya Keşan: “Son olarak eklemek istedikleriniz var mı?”
Dr.Fatma Çalik Orhun: “Keşan tarihine olan ilginizden ötürü öncelikle teşekkür ederim. Yerel basının kent sakinleri üzerinde kamuoyu oluşturması ve yine ulusal basına da bunu taşımasını, Keşan için çok değerli buluyorum. Tarih toplumların hafızası olduğu gibi, kent tarihleri, o kentlerin öz hatıratlarıdır. Hele ki Keşan gibi yerler için birazda kişisel aile tarihimiz gibidir. Bu anlamda, Keşan tarihine, kendi aile tarihlerini not düşmek isteyenler olursa mutlulukla yardımcı olabilirim. ve tarihe duyarlılıkla yaklaşmalı, tarihimize kentimize sahip çıkmalıyız.”
